Categoriearchief: Herdenking

Herdenking, Lezing

Indië-Herdenking

Doorwerking van het Indische oorlogsverleden door de generaties heen’

Dinsdag 15 augustus 2023 20.00 uur 

Spreker Bart Nauta

5 mei Bevrijdingsdag, maar niet voor alle Nederlanders
De bevrijding begin mei 1945 van Nederland betekende niet voor alle Nederlanders het einde van de Tweede Wereldoorlog. In het toenmalige Nederlands-Indië was de oorlog nog in volle gang en was de situatie voor de inwoners slechter dan ooit. Enorme hongersnood, ziekten enepidemieën maakten in die laatste maanden nog vele honderdduizenden, zelfs is er sprake van 1 miljoen, slachtoffers onder Indonesiërs, ‘buitenkampers’ en gevangenen in de Jappenkampen. Pas na de capitulatie van Japan kwam er op 15 augustus 1945 ook in Azië een feitelijk einde aan WO II. Maar toen begon de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog die opnieuw veel levens kostte.

15 augustus Indië-Herdenking in Weesp
Over de ervaringen, het leed en de ontberingen tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië èn in de tijd daarna (Bersiaptijd) werd nadien nauwelijks gesproken. Om dit stilzwijgen in Weesp te doorbreken werd op 15 augustus 2013 het einde van WO II in Nederlands-Indië voor de eerste maal herdacht in de Weesper Synagoge en daarna jaarlijks herhaald. Er bleek veel belangstelling voor te zijn en in een behoefte te voorzien. 

Bart Nauta

Bart Nauta (1992) is onderzoeker en historicus. Hij specialiseerde zich in de studie van oorlogsgeweld en de psychosociale gevolgen voor overlevenden en hoe dat doorwerkt in volgende generaties. Hij houdt in Weesp een persoonlijke beschouwing op de doorwerking van het Indische oorlogsverleden. Hij sprak al enige malen over zijn eigen Indische familieachtergrond, onder meer op de herdenking Jongens- en Vrouwenkampen in Bronbeek. Na de lezing is er gelegenheid om vragen te stellen.

− De avond start om 20.00 in de Weesper Synagoge, Nieuwstraat 5

− Zaal open vanaf 19.30 uur

− De toegang en versnaperingen zijn gratis

− Een donatie wordt op prijs gesteld

De avond is speciaal bedoeld voor mensen met een (familie)band met het voormalige Nederlands-Indië. Ook jeugdigen worden van harte uitgenodigd. Na de lezing is er ruim gelegenheid om na te praten met een hapje en een drankje. 

• Voor meer informatie over Bart Nauta zie: https://www.ovgmanagement.com/bart-nauta

• Nadere informatie te krijgen bij Frida Bodisco, fridabodisco@gmail.com of 0651172497

Algemeen, Herdenking

BOUHUIJSAVOND

30 april 2023  20.00 uur

Joods vocaal ensemble Sjiera, o.l.v. dirigent Ilia Belianko

met ‘De Wereld van Joodse Muziek’

Achtergrond

Ter herdenking van het wegvoeren van de Joden uit Weesp in de Tweede Wereldoorlog organiseert de Stichting Vrienden van de Weesper Synagoge jaarlijks de meester Bouhuijsavond. Meester Bouhuijs, in die tijd onderwijzer van een lagere school in Weesp, had het al verschillende keren publiekelijk opgenomen voor de Joodse medeburgers. Zo vertelde hij de schoolkinderen dat ze mensen met een Davidster op hun jas altijd respectvol moesten groeten. Toen de Joden in april 1942 op bevel van de nazi’s naar Amsterdam getransporteerd werden, stond meester Bouhuijs met zoon Daan op het station om afscheid te nemen met een spandoek waarop ‘Tot Ziens’ stond. Dit was voor de bezetter de druppel en het ministerie van Onderwijs ontsloeg meester Bouhuijs een maand later zónder wachtgeld. Tot het eind van de oorlog had hij geen inkomsten meer. Hij wist dat dit het risico was en toch deed hij het. Hij had meerdere kinderen, waaronder Mies, later een geliefde schrijfster. Vanwege dit dappere gedrag is de jaarlijkse herdenking naar hem genoemd.

Programma

Dit jaar zal in dit kader een concertprogramma worden verzorgd.

De avond begint met het herdenken van het wegvoeren van de Joodse gemeenschap, waarvan er slechts 6 personen overleefden die niet meer naar Weesp terugkeerden.

Frida Bodisco Massink, voorzitter van de Stichting Vrienden van de Weesper Synagoge, houdt de herdenkingstoespraak.

Daarna neemt het Joods vocaal ensemble Sjiera, o.l.v. dirigent Ilia Belianko u dan mee door

 ‘De Wereld van Joodse Muziek’

Tijdens het concert gaat u op reis in tijd en ruimte langs de verschillende tradities van Joods-liturgische muziek, ondersteund door tekst en beeld. Van de vroege barok tot onze tijd en van Italië, Oekraïne tot Amerika en Israël (en niet te vergeten Nederland) zal Sjiera met deze a capella gezongen muziek u een onvergetelijke avond brengen.

Sommige muziek zal ook zeker in deze voormalige synagoge geklonken hebben.

Aanvang: 20 uur

Locatie: Weesper Synagoge, Nieuwstraat 3-5, Weesp

Kosten: € 10,00, gepast of via pin (bij aanvang of bij reservering) inclusief koffie/thee etc

Reserveringen:  reserveren of via bodisco@planet.nl

Het is aan te raden om te reserveren vanwege een maximum van 50 bezoekers.

Herdenking

Indië-Herdenking einde WOII op 15 augustus 2022 20.00 uur

in de Weesper Synagoge, Nieuwstraat 3-5 in Weesp

Spreker is Ede Dommering

Daarna Indische muziek van gitaarduo

Walter Creutzburg en Wouter Ruijterman

Op 15 augustus 1945 eindigde de Tweede Wereldoorlog in Azië en voormalig Nederlands- Indië. Daar betekende het einde van de oorlog geen bevrijding, maar het begin van weer een vreselijke periode voor al diegenen die in de Japanse kampen gevangen zaten en alle mensen buiten de kampen die bijvoorbeeld of half Indisch waren of Chinees of bij de overheid hadden gewerkt. Er komt steeds meer informatie boven nu de generatie die het nog zelf heeft meegemaakt bijna is uitgestorven maar wel, vaak op het laatste moment, herinneringen heeft willen delen. Het is belangrijk dat de zeer vele slachtoffers in Nederlands-Indië maar ook in China en andere Aziatische landen jaarlijks herdacht worden.

In de Weesper Synagoge wordt al sinds jaren 15 augustus herdacht. De avond is speciaal voor mensen met herinneringen aan of wortels in Nederlands-Indië van voor, tijdens en na de oorlog tot aan de soevereiniteit van Indonesië. Dit jaar spreekt ooggetuige van de oorlogsperiode Ede Dommering over zijn ervaringen voor en tijdens de Japanse bezetting en de periode daarna.

Na de lezing is er gelegenheid tot vragen stellen aan de heer Dommering.

Daarna volgt een muzikaal deel verzorgd door twee Weesper gitaristen.

Ede Dommering is geboren in 1935 in Surabaja als zoon van een advocaat. In 1942 moest hij met zijn moeder en zusje naar diverse Jappenkampen waaronder Tangerang en Adek. Zijn broer was 13 jaar en werd vrij snel afgevoerd naar een jongenskamp. Zijn vader zat als krijgsgevangene in een mannenkamp. Na de oorlog vonden ze elkaar terug, maar toen brak de Bersiaptijd aan, waarin veel gemoord werd en het leven op een andere manier zeer gevaarlijk was.

De muziek deze avond wordt gespeeld door het Weesper gitaarduoWalter Creutzburg en Wouter Ruijterman, die onderdeel zijn van het gitaartrio WAW. Zij spelen van klassiek tot populair. Speciaal voor deze avond brengen zij Indische muziek ten gehore, bekende Indische liederen in gitaaruitvoering.

De zaal is open vanaf 19.30 u

De toegang is gratis.

Adres: Weesper Synagoge, Nieuwstraat 3-5, Weesp.

LET OP PARKEREN! Vanwege de markt op dinsdag kan er maandagavond niet in de Nieuwstraat worden geparkeerd.

Voor verdere informatie: Frida Bodisco, voorzitter Vrienden van de Weesper Synagoge (0651172497 of fridabodisco@gmail.com).

Herdenking

Bouhuijsavond

 28 april 2022 20.00 u

Het Eerbetoon,

de vlucht naar Zwitserland

Documentaire van filmmaker Annet Betsalel over de vlucht van familie Joseph

Jaarlijks herdenkt de Weesper Synagoge het wegvoeren van onze Joodse inwoners in 1942 met de Bouhuijsavond. Meester Bouwhuijs was de onderwijzer die vrijwel als enige protesteerde tegen het wegvoeren. Dit jaar wordt dedocumentaire Het Eerbetoon gedraaid in aanwezigheid van Annet Betsalel en Paul Joseph die ook een inleiding verzorgen.

Paul Joseph vatte hij het plan op om een ingrijpende periodevan zijn leven op een bijzondere manier aan zijn kleinkinderen, en aan iedereen die het horen wil, te vertellen.En, om een eerbetoon te brengen aan al degenen die daarbij een belangrijke rol speelden.

Documentairemaker Annet Betsalel maakte, met Paul in de hoofdrol, een reis en bezocht alle plekken die de ouders van Paul met hem (hij was toen 5 jaar) tijdens hun vlucht voor de nazi’s aandeden. En zij maakte daarvan een filmdocumentaire. De film begint in Heidelberg, waar zijn ouders in 1936 nazi-Duitsland ontvluchtten. Zij vestigden zich eerst in Amsterdam,zoals vele andere joodse vluchtelingen, maar verhuisden een paar jaar later naar het Gooi met als doel om in de Nederlandse samenleving te integreren. Die hoop werd verstoord toen Nederland in mei 1940 onder de voet werd gelopen. Als snel kwamen er beperkingen voor joden. 

Het gezin Joseph was tot eind februari 1943 ‘bis auf weiteresvon Arbeitseinsatz gesperrt’, een eufemisme voor vrijstelling van transport via Westerbork naar de vernietigingskampen Auschwitz of Sobibor. Met behulp van de burgerij van Naarden ontsnapte het gezin aan deportatie en vluchtte naar Zwitserland. Het relaas van deze geslaagde vlucht is de basis voor de documentaire. Een reisverhaal met ontroerende ontmoetingen in vijf landen: Duitsland, Nederland, België, Frankrijk en Zwitserland. 

Aanvang: 20.00 uur 

Toegang: € 10,00 inclusief koffie, thee en een drankje na afloop. De opbrengst komt geheel ten goede aan de restauratie van het gebouw

Kaarten RESERVEREN of bel 0651172497

Paul Joseph was onder meer voorzitter van de joodse gemeente Naarden-Bussum. Annet Betsalel maakte al meerdere documentaires waaronder de film Treffpunkt Erasmus overWehrmachtsoldaten die joden in het Gooi hielpen bij onderduiken en publiceerde recent een jeugdboek getiteld ‘De wereld van Max’ (leeftijd 10 – 14 jaar) gebaseerd op werkelijkeoorlogs–gebeurtenissen.

Herdenking

Indië-Herdenking 2021

Op 15 augustus herdenken we dat de Tweede Wereldoorlog 76 jaar geleden in oost Azie eindigde. Dat betekende geen bevrijding maar een continuering van strijd en gevaar, waarbij nog zeer veel slachtoffers vielen. Zowel onder burgers, KNIL militairen en nationalisten.

Dit jaar is er geen specifiek programma, maar wel een korte herdenking. Iedereen die wil is welkom om even bij elkaar te komen en samen te herdenken.

De deuren openen om 20.00.

Er is koffie en wat lekkers. U bent van harte welkom!

Foto: Indië-herdenking 2019, voorouderdans door Shelly Lapré

Algemeen, Herdenking

Indie-Herdenking Weesp, 2020

Juli 2013. Voor de allereerste keer betreed ik de Synagoge Weesp voor een solo-expositie die een maand zal duren. Speciaal voor deze expositie heb ik 1000 papieren kraanvogels gevouwen, in Japan al eeuwen het symbool voor lang leven en 1000-jarige vrede. Na het herdenken van 6 augustus, de val van de atoombom op Hiroshima, die voor een groot deel van de wereld het einde van de Tweede Wereldoorlog inluidde, vonden Frida Bodisco, voorzitter van St. Vrienden van de Weesper Synagoge, en ik dat dit een mooie gelegenheid was om ook eindelijk eens een Indië-Herdenking in Weesp te organiseren. Al jaren leefde die behoefte bij de Nederlands-Indische inwoners van Weesp en ook bij onszelf. Dit was hét moment!

Binnen twee weken was het geregeld. Op 15 augustus 2013, opende de Synagoge haar deuren voor de eerste bezoekers van de allereerste Indië-Herdenking in Weesp. Indonesische kunstenaar en danseres Shelly Lapré kwam met haar Herinnerkoffers en voerde haar voorouderdans op, waarna iedereen bij elkaar kwam en herinneringen gedeeld werden. 
Het werd een indrukwekkende, ontroerende avond en nog voor deze voorbij was klonk al de roep om een vervolg. De jaren erop kwamen bijzondere gasten langs: schrijver Ron Krancher (2014), Ernestine Alexandrine de Wilde de Ligny met haar voorstelling MAX305 (2015), schrijfster Mw Marjan Bruinvels (2016), de dames Mw Creutzberg-Westplat (96) en Mw Backers-Wöhe (85) (2017), schrijver Reggie Baay (2018), Mw Josje Nieuwenhuys en opnieuw een voorouderdans van Shelly Lapré (2019). Stuk voor stuk deelden zij hun indrukwekkende geschiedenissen met ons en met de jaren groeide ook het bezoekersaantal. De laatste jaren stonden mensen zelfs tot bij de voordeur!

Augustus 2020. Corona heeft zijn intrede gedaan, met zijn 1,5 mtr afstand maatschappij en een heleboel onzekerheid, waardoor onze Indië-Herdenking in de bestaande vorm dit jaar niet door kan gaan. Maar we blijven delen! Zoveel verhalen die al verteld zijn, zoveel verhalen die nog niet verteld zijn, zoveel verhalen die nooit meer verteld zullen worden, omdat de mensen die het leefden, overleden zijn, nooit de woorden hebben gevonden of denken dat hun verhaal er niet toe doet. Maar ieder verhaal doet er toe. Ieder verhaal is deel van een grotere geschiedenis. En juist in tijden als deze waarin polarisatie en racisme opnieuw ‘de kop opsteken’, alsof ze ooit verdwenen zouden zijn, zijn de verhalen van de Indische Nederlanders belangrijker dan ooit. Want ook Nederland heeft nog veel te leren van zijn eigen geschiedenis. Er is nog lang niet genoeg gepraat over dat stuk van het Nederlandse koloniale verleden. Er zijn nog teveel mensen die met vragen, wrok en gevoelens van miskenning rondlopen en dat is niet zonder reden.

Nog steeds worden hun stemmen niet genoeg gehoord en dat werkt door in de generaties die nu opstaan. Er is onder tweede, derde en vierde generaties steeds meer vraag naar verhalen. Steeds meer jongeren willen hun geschiedenis kennen, willen weten waar ze vandaan komen. ‘Hoe zat het dan, vroeger?’ is de vraag waar ik als 2e generatie mee opgegroeid ben, maar die ik nu ook terug hoor in de 3e en 4e generaties. 

‘Het paradijs’ waar mijn moeder en oma uit verjaagd en nooit naar terug keren konden. Dat paradijs was een stuk waar wij als in Nederland geboren kinderen, nooit bij konden. Wij waren er nooit geweest, hadden geen idee wat zij kwijt waren geraakt, wat zij doorstaan hadden. Wat we ook zouden doen, hoeveel reizen we ook zouden maken, nooit zouden we dat land waar zij geleefd hadden, kunnen leren kennen, want het bestond niet meer. Die scheiding tussen generaties en landen hoor ik ook terug in de verhalen van vluchtelingen nu, die hun land verwoest zien worden door oorlog en geweld. Ook zij worden verdreven uit hun ‘paradijs’ om te overleven in een nieuwe wereld. En mensen hier nu, die hun ‘paradijs’ bedreigd zien worden door al die nieuwkomers, net als toen mijn oma met haar kleine meid na jaren Jappenkamp en de Bersiap doorstaan te hebben, hier aankwamen en zich moesten leren aanpassen in die nieuwe, Nederlandse na-oorlogse wereld van toen.

Wij zijn allemaal deel van een steeds weer veranderende wereld, allemaal hebben we te maken met de verliezen die ‘de ander’ lijden en de daar geleefde levens die wij nooit volledig zullen kunnen begrijpen. Maar we kunnen onze verhalen delen. Niet om te vergelijken, welk leed erger is of meer bestaansrecht heeft. Ieder verhaal, ieder leven heeft bestaansrecht, ieder leven heeft zijn eigen deel van lijden. Aan ons de taak die verhalen te blijven vertellen, zowel van de nieuwkomers als van de blijvers en ingezetenen. We kunnen leren elkaar begrijpen, elkaar erkennen in wat we kwijt raakten, wat we missen, maar ook elkaar tegemoet komen en helpen in wat we samen kunnen vinden in het hier en nu. Dit hier en nu is waar de toekomst van ons allemaal begint. Laten we vooral blijven luisteren, onze geschiedenissen delen en van het mooiste en beste van al dat, samen iets nieuws opbouwen. 

Nederlands-Indië is een onuitwisbaar deel van de Nederlandse geschiedenis en zowel het mooie als het lelijke daarin heeft bestaansrecht, want het heeft mensen geraakt, gekwetst, gevormd. Ook al hebben zij hun verhalen nooit kunnen vertellen, ze zijn er wel geweest en ook hun zwijgen heeft de nieuwe generaties gevormd. Ook zo werkt verleden door. Zwijgen betekent niet dat dingen verdwijnen, het betekent alleen maar dat er geen woorden aan gegeven konden worden. Maar die woorden zijn er wel en het is onze taak er alsnog naar te leren luisteren. Zodat wat verzwegen werd, meegenomen kan worden in het licht van deze nieuwe toekomst waar we samen deel van zijn.

Ik herdenk dit jaar alles wat mijn moeder, oma, broer en mij gevormd heeft tot de mensen die wij nu zijn. Ik herdenk de opa die zijn leven verloor aan de Birma Spoorlijn en de opa die alle pijn die hij als marinier daar opdeed, omzette in pijn die hij hier in de nieuwe generatie doorgaf in de wonden die zijn woede en racisme in ons achterliet. 
Ik herdenk alles wat ik nooit gehoord heb, omdat zij het nooit konden vertellen, maar wat diep in mij opgeslagen ligt. Die nooit gesproken woorden klinken steeds luider en manen mij tot schrijven. Opdat ik niet vergeet, opdat wie na mij komt niet vergeet dat zij er waren, dat zij onze geschiedenis schreven. De geschiedenis die het leven vandaag mogelijk maakt. Laten we eer doen aan hen die voorgingen en een betere geschiedenis achterlaten voor wie na ons komt.

Om toch samen iets te kunnen doen vraag ik iedereen die dit leest op 15 augustus om 20.00u ’s avonds een kaarsje te branden en twee minuten stil te zijn. Zo zijn we toch even met elkaar verbonden in het herdenken van iedereen die ons voorging. 
In liefde, tot volgend jaar.

Eric Hage, Weesp
Indië-Herdenking 2020

Meer foto’s van alle Indië-Herdenkingen in de Synagoge vindt u hier

Algemeen, Herdenking

In memoriam prof. dr. Arnold Heertje

 Tot onze schok hoorden wij zondag 5 april 2020 dat Arnold Heertje overleden is en op die dag in familiekring begraven. Wij en alle Weespers zijn hem grote dank verschuldigd voor zijn onmisbare rol in 1996 bij het redden van het monumentale, symbolische en historische gebouw van de Weesper Synagoge en daarmee de huidige (culturele) functie mogelijk maakte. U weet misschien nog dat het gebouw door de gemeente Weesp in de 80-ger jaren werd gekocht en het in de vooroorlogse staat terugbracht. Het Arbeidsbureau werd erin gevestigd tot het er in de 90-er jaren uit vertrok. De gemeente had geld nodig en besloot haar niet-essentiële panden te verkopen, waaronder de Weesper Synagoge. In 1995 startte het College van B&W verkooponderhandelingen met een Weesper winkelier en verkocht het onder voorbehoud van instemming van de gemeenteraad aan deze winkelier. De Weesper predikant van de Gereformeerde Gemeente,  ds Dick Pruiksma hoorde ervan en kon zich absoluut niet vinden in deze verkoop aan een particuliere ondernemer. Hij zocht de publiciteit en het bericht verscheen in de plaatselijke en regionale kranten.

Zo hoorde Arnold Heertje er van en besloot om samen met Dick Pruiksma op te trekken. Arnold ging op zoek naar donateurs en Dick richtte een stichting op om de exploitatie voor zijn rekening te nemen zodat het onderhoud betaald kon worden. Arnold heeft zijn zeer brede kring van bekenden aangesproken en wist fl. 350.000 bijeen te brengen zodat het gebouw aangekocht kon worden. In de zeer rumoerige raadsvergadering van maart 1996 draaide de gemeenteraad het collegebesluit tot verkoop aan de winkelier terug. Ook besloot de raad tot verkoop aan Arnold Heertje c.s. voor de prijs van fl. 550.000, dezelfde prijs als de winkelier had geboden. Met hulp van een hypotheek kocht de stichting Weesper Synagoge – Arnold werd daar voorzitter van – het gebouw in de lente van 1996. Dick Pruiksma startte enthousiast met zijn stichting Vrienden van de Weesper Synagoge die geld moest opbrengen voor het onderhoud van het gebouw en organiseerde allerlei  culturele activiteit. Arnold voelde zich emotioneel zeer verbonden met de Weesper Synagoge. Hij kwam heel regelmatig voor diverse culturele avonden waaronder de jaarlijkse Bouhuijslezing. Ook trad hij op als gastheer bij een serie ‘Gesprekken in de Synagoge’ met bekende Nederlanders.

Heel dankbaar toonde Arnold zich toen de Joodse Gemeente Flevoland, later Masorti, de synagoge ging huren voor de erediensten en Joodse feestdagen. Tot kort voor zijn overlijden was hij betrokken bij de vergaderingen tussen beide stichtingen, waarbij de financiering van het onderhoudsprogramma veel aandacht vroeg. Het lukte beide partijen om het gebouw in goede staat te krijgen en te houden. De laatste paar jaren ging Arnold achteruit en trok zich terug uit zijn bestuurlijke functie. Toch bezocht hij af en toe met een van zijn zoons het gebouw waar hij zo’n band mee had en dat hij heeft weten te redden. Wij zijn intens dankbaar dat Arnold zich zo heeft ingezet om het gebouw te behouden. Zonder hem was de aankoop niet gelukt. Iedereen in Weesp is dankbaar dat het bijzondere monument, met zijn beladen historie zijn huidige passende en waardige publieke functie heeft. Dat geldt in het bijzonder voor onze Stichting Vrienden van de Weesper Synagoge. Wij wensen zijn gezin en vriendenkring heel veel kracht toe. Vanwege de coronacrisis kan er nu geen herdenking worden georganiseerd. Het is niet anders.

Namens het bestuur, Frida Bodisco Massink (voorzitter)

Algemeen, Herdenking

Alle activiteiten stilgelegd

Bouhuijs avond 2020

Helaas kunnen alle geplande activiteiten in de Weesper Synagoge tot 1 juni niet doorgaan, vanwege het corona besmettingsgevaar. Dat betekent onder meer dat de Bouhuijsavond van 23 april afgezegd is.

Erg treurig omdat we de herdenking van 75 jaar bevrijding hadden ingevuld met een film over de familiegeschiedenis van Paul Joseph, voorzitter van de Liberaal Joodse gemeente Bussum. Zijn familie wist tijdens de oorlog naar Zwitserland te vluchten. Paul Joseph zou zelf een inleiding verzorgen, en ook de regisseur/producent Annet Betsalel had haar medewerking toegezegd.

Maar hopelijk kan deze Bouhuijsavond alsnog in 2021 doorgang vinden. Dan bestaat de Synagoge in de huidige vorm 25 jaar! Het is niet anders, aan iedereen veel sterkte toegewenst in deze moeilijke periode. 

Namens de Culturele Commissie, Frida Bodisco Massink 

Herdenking

Indië-Herdenking 2019 Tekst en fotoverslag

Dit jaar werd alweer de zesde Indië-Herdenking gehouden in de Synagoge. Spreekster mw Josje Nieuwenhuys was zo vriendelijk haar tekst beschikbaar te stellen zodat iedereen die wil haar verhaal nog eens rustig na kan lezen. Het is belangrijk dat deze verhalen er zijn en doorgegeven worden:

Op de wind van gisteren kan niet gezeild worden

’s Morgens als ik vroeger in Indië wakker werd, luisterde ik naar het geluid van de sapoe lidi, een bezem waarmee blaadjes opgeveegd werden. Een rustgevend geluid.

We woonden op een plantage op Sumatra. Na Pearl Harbor moest mijn vader in dienst bij het KNIL. Op 8 februari 1942 werd mijn jongste broertje geboren. Mijn vader week even af van de patrouille om baby Eddy te zien. Ik speelde met mijn vaders putties, kakikleurige windsels tegen bloedzuigers, die ik om zijn benen wond. Ik luisterde naar het gesprek tussen mijn ouders. Dan haalde ik de putties weer van zijn benen af, rolde ze op en begon opnieuw mijn vader te verbinden. Mijn ouders keken en klonken bezorgd. Mijn vader drong erop aan, dat moeder zo snel mogelijk met de 4 kleine kinderen met de auto zou vertrekken naar een schoolgebouw in Brastagi.

De oudste, Frans, was 5 jaar oud en hij werd direct na aankomst naar de jongenszaal gebracht. Moeder met baby, en 2 kleine meisjes (mijn zusje van 2 jaar oud en ikzelf 4 jaar) kwamen terecht in een apart huis, het Babynest genoemd. Daar zaten zo’n 30 jonge moeders met in totaal 60 à 70 kleine kinderen. Moeder moest op het land werken en ik mocht meehelpen de andere kleine kinderen te verzorgen.

Op een ochtend moesten alle vrouwen en kinderen in het Babynest buiten staan. De Japanners deden huiszoeking: geld, juwelen, camera’s. Matrassen en kussens werden opengesneden. Mijn moeder kreeg bij de geboorte van elk kind van mijn vader een juweeltje in lapis lazuli, het blauw van haar ogen. Een ring, een hangertje aan een gouden ketting en nog 2 juwelen, maar die weet ik niet meer. Kleine Eddy liep in een soort pofbroekje met op zijn borst een klein zakje. Mijn moeder kleedde hem uit en hing het pofbroekje aan de waslijn. Niemand had gezien dat ze haar ring en kettinkje met hangertje in zijn pofbroekje had verstopt.

Frans kroop ’s nachts vaak door de afrastering om eten te zoeken. Hij liep kilometers door het pikkedonker tot hij bij een dessa kwam, waar hij schijven bataksuiker, die daar te drogen lagen, meenam. Ook pisangs (bananen) en ander fruit nam hij mee. Hij was toen 7 jaar. Een mevrouw die ook door het hek probeerde te kruipen, werd opgemerkt door Japanse soldaten. Zij schreeuwde: “er is een jongetje door het gedek   gekropen, maar ik wilde hem tegenhouden!”

De bewakers wachtten Frans op en brachten hem naar het cachot. Ik was toen 6 en zat al op de meisjesafdeling. Ik werd ’s morgens opgehaald en moest met kleine Eddy van 2 jaar en zusje Hetty van 4 aan mijn hand toekijken hoe mijn moeder gestraft werd. Zij moest op haar knieën zitten, met gestrekte armen een stok horizontaal hoog houden. Als zij van vermoeidheid wat in elkaar zakte, sloegen de kampbewaarders haar. Kleine Eddy probeerde zich los te maken van mijn hand en schreeuwde tegen de kampbewaarders dat ze moesten stoppen. Hij wou ze slaan en zijn moeder  beschermen. Ik hield hem stevig vast en zei dat hij niet mocht huilen of schreeuwen. Ik weet niet hoe lang dit geduurd heeft. Lang, dat weet ik wel.

Na enkele tussenkampen kwamen wij in juli 45 na een lange treinreis aan in Aek Paminki III, een rubberplantage. We moesten 11 kilometer lopen van het station naar Kamp III. Grote broer Frans, inmiddels 9, droeg zusje Hetty, 4 jaar,  op zijn rug. Aan zijn riem bengelde een groen geverfd metalen kistje, waar moeder haar papieren in bewaarde, huwelijks- en geboorteaktes, rijbewijs en verbandmiddelen. Ik droeg Eddy, inmiddels 3 jaar, op mijn rug. Moeder sleepte zich met moeite voort. Aan een touw om haar middel hing de witte pispot. We sliepen op houten plankiers, boven elkaar. Per persoon hadden we recht op 50 cm. We hadden ook recht op 1 liter water per persoon per dag. Maar de enige put die er was, gaf alleen een klein beetje modderwater. Niet genoeg om te drinken, te koken en te wassen. Daar stond ik vaak lang in de rij te wachten totdat het mijn beurt was om een klein beetje modderwater in de pispot  te ontvangen. De pispot was ons water reservoir. We leden aan dysenterie en moesten vaak ’s nachts in het pikkedonker naar de latrines lopen. De houten planken waar we in gehurkte houding met blote voeten op stonden, waren spekglad van alle dunne ontlasting. Mijn broertje en zusje hadden last van wormen. Per dag moest elk kind 100 vliegen vangen. Als een kind te zwak was om dat te doen, ruilde ik mijn extra vliegen tegen wat eten van het zieke kind. Daar schaam ik mij nu voor.

Op 24 augustus landden er 3 geallieerde parachutisten met een oekaze van de keizer van Japan. Japan had gecapituleerd  en onze Japanse bewakers moesten nu voor ons zorgen. We hadden 2 leidsters, Noor Prins en Ria Eykens. Noor Prins was nog in het bezit van een 8 mm filmcamera. We hadden alles moeten afgeven: geld, juwelen, radio’s, foto- en filmcamera’s. Maar Noor Prins, die haar 8 mm filmcamera niet had ingeleverd, bewaarde haar filmcamera in een blikken trommel in een gat in de grond. Filmpjes waren toen 3 minuten lang. Zij had nog een klein stukje onbelichte film in haar camera. Met deze filmcamera werden beelden vastgelegd van Noor Prins en Ria Eykens, die op een tafel stonden en aankondigden dat de oorlog voorbij was en wij zongen met z’n allen het Wilhelmus. Er wapperde ook een Hollandse vlag. Eén vrouw had een rode baan, een ander een witte baan en eentje een blauwe strook stof in haar bagage. Die drie banen werden vlug aan elkaar genaaid en provisorisch aan een stok vastgemaakt. Die zwartfilm heb ik gezien, omdat ik indertijd lid was van een filmclub in Emmeloord, Noptica. Eén van de clubleden, die in Japan in de mijnen had gewerkt, kwam er achter dat Noor Prins uit Haarlem nog een film fragment had en hij heeft dit stukje film op video gezet.

De goedangs (schuren) gingen open met Rode Kruis pakketten en brieven. Iedereen was blij, maar ik zag mijn moeder niet. Ik ging haar zoeken. Zij zat heel triest op een omgevallen boomstam, met in haar hand een brief met een Rood Kruis daarop. De brief bleek 2 jaar oud te zijn. Ze zei niks. Frans, mijn oudste broer zat naast haar. Hij zei, “Laat haar maar even. Daddy (zo noemden wij onze vader) is dood. “ 24 augustus was toevallig ook de verjaardag van mijn moeder.

Nadat de spoorlijn en de locomotieven hersteld waren (voor de inval door de Japanners onklaar gemaakt door Nederlandse militairen) reisden we af naar Medan, de hoofdstad van Sumatra. Daar woonden wij met meerdere gezinnen in één huis. Moeder was ziek, ze had een hele grote wond op haar been, een zgn. koeliewond, die slecht genas. Moeder hertrouwde begin mei 1946. Het was geen plezierige man. Met hem verhuisden we naar Batavia (Djakarta) en vertrokken daarna met het troepentransportschip Kota Inten naar Nederland in de winter van 46/47. Na diverse verhuizingen kwamen wij terecht in Bilthoven, waar ik al gauw mijn schoolachterstand in haalde. Ik heb geluk gehad dat ik goede leerkrachten had. Toen ik 8 jaar was kon ik nauwelijks lezen, schrijven en rekenen. Tafels leren? Een tafel was voor mij een houten blad met vier poten.

In 2015 heb ik met de Oorlogsgravenstichting een bezoek gebracht aan de Erebegraafplaats Thanbuyuzayath in Birma, thans Myanmar geheten, waar mijn vader is herbegraven. Hij is op 27 juli 1943 omgekomen bij Retpu t.g.v. malaria. Eind juli vorig jaar, 75 jaar na zijn overlijden, ontving ik van de Minister van Defensie het mobilisatie-oorlogskruis voor mijn vader. Hij is dus niet vergeten. En ik denk nog elke dag aan hem.

Na in totaal 25 x verhuisd te zijn, woon ik al ruim 20 jaar in Sint Jansklooster, (een klein dorpje in de Kop van Overijssel) waar ik bij de voordeur een sapoe lidi heb staan. Af en toe veeg ik ermee en dan voel ik mij rustig worden. Het geluid van deze bezem doet mij weer  denken aan mijn jeugd in Indië, toen we het goed hadden op de plantage.

Maar, op de wind van gisteren kan niet gezeild worden. 

Ik ben nu 82 jaar en blij en dankbaar, dat zoveel mensen in mijn leven mij geholpen hebben niet alleen te overleven, maar mij vooral geleerd hebben te leven.

Dank u wel voor uw aandacht.

Na de lezing gaf Shelly Lapré deed Shelly Lapré haar voorouderdans en vertelde over haar werk en familiegeschiedenis. Op onze Facebookpagina zijn de foto’s hiervan te zien.

Herdenking

Indië-Herdenking met Josje Nieuwenhuys en Shelly Lapré

5 mei Bevrijdingsdag, maar niet voor alle Nederlanders

De bevrijding op 5 mei 1945 van Nederland betekende niet voor alle Nederlanders het einde van de Tweede Wereldoorlog. In het toenmalige Nederlands-Indië was de oorlog nog in volle gang en was de situatie voor de inwoners slechter dan ooit. Enorme hongersnood, ziekten en epidemieën maakten in die laatste maanden nog tienduizenden slachtoffers. Pas na de capitulatie van Japan kwam er op 15 augustus 1945 ook in Azië een feitelijk einde aan WO II.

Indië-Herdenking in Weesp

Over de ervaringen, het leed en de ontberingen tijdens de Japanse bezetting van Nederlands- Indië èn in de tijd daarna (Bersiaptijd) werd nadien nauwelijks gesproken. Om dit stilzwijgen in Weesp te doorbreken werd op 15 augustus 2013 het einde van WO II in Nederlands-Indië voor de eerste maal herdacht in de Weesper Synagoge en sindsdien jaarlijks herhaald.

De herdenking dit jaar wordt ingevuld door:

Spreekster: Josje Nieuwenhuys, overlevende uit de Jappenkampen, met: ‘Op de wind van gisteren kan niet gezeild worden’
Dans: Shelly Lapré, thema ‘Verbinding Verleden, Heden en Toekomst’

  • −  De avond start om 19.45 uur in de Weesper Synagoge, Nieuwstraat 5
  • −  Zaal open vanaf 19.30 uur
  • −  De toegang en versnaperingen zijn gratis
  • −  Een donatie wordt op prijs gesteldDe avond is speciaal bedoeld voor mensen met een (familie)band met het voormalige Nederlands-Indië. Ook jeugdigen worden van harte uitgenodigd. Er is koffie en thee en er worden diverse Indische hapjes aangeboden. Na de lezing en dans is er ruim gelegenheid om na te praten met een hapje en een drankje.

KOM OP TIJD, want VOL IS VOL!

Over spreekster mevrouw Nieuwenhuys

 

Josje Nieuwenhuys uit Sint Jansklooster groeide op een een Jappenkamp en ze verloor haar vader toen ze zes was, die overleed bij de aanleg van de Birmaspoorlijn. Voor haar boerderijtje liet ze jaren geleden de heg al knippen tot een locomotief, want ze is zelf een enorme spoorgek. Foto Freddy Schinkel, IJsselmuiden © 180116Dit jaar zal overlevende van de Jappenkampen, Josje Nieuwenhuys, haar verhaal vertellen. Ze werd geboren in 1937 op Sumatra. Zij was 5 jaar toen de oorlog uitbrak met de invasie van de Japanners in toenmalig Nederlands-Indië. Ze vertelt over het leven in de Japanse vrouwenkampen op Sumatra, zoals bijv. Brastagi, Kamp Aek Pamienke III, waar ze met haar moeder, broertjes en zusje was geïnterneerd. Haar vader werd door de Jappen gevangen genomen en te werk gesteld aan de Birma spoorweg. Hij is daar in 1943 gestorven.

Haar familie heeft zeer zware jaren ervaren. Eind 1946 kwam haar moeder met de vier kinderen naar Nederland.

Josje Nieuwenhuijs heeft ook in haar volwassen jaren lang moeten doorknokken omdat; zoals ze zegt “Je altijd kampherinneringen met je meedraagt”
Ze geeft regelmatig lezingen over de oorlog, schrijft voor het blad Kondschap van het museum Vollenhove.

Na haar lezing van ongeveer een half uur is er gelegenheid voor het publiek om vragen te stellen.

Over Shelly Lapré

Shelly Lapré

Na de lezing zal Shelly Lapré een dansvoorstelling geven van ongeveer een half uur vanuit haar Indische achtergrond.. Shelly Lapré is in Nederland geboren, maar haar bron ligt in voormalig Nederlands-Indië, waar haar (voor)ouders zijn geboren. Haar interesse in de koloniale geschiedenis is ontstaan uit respect voor wat haar grootouders en ouders hebben meegemaakt in de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië. En ook daarna tijdens de onafhankelijkheidsstrijd: de Bersiap-tijd en de politionele acties tot 1949. Vervolgens de repatriëring en de opvang in Nederland. Ze hebben moeilijke tijden meegemaakt en hard gewerkt, om een mooie toekomst op te bouwen voor hun gezin in Nederland.

Na jarenlang oude foto’s, documenten, boeken en spullen van familie te hebben verzameld, maar ook aangekocht op markten en via internet, heeft zij veel informatie gevonden om te verwerken in haar kunst. De voordracht van Shelly bestaat uit een decor van kunstwerken en originele voorwerpen uit Nederlands- Indië zoals, biljetten en munten, oud Indisch leesplankje, Oorlog-persoonsbewijzen, brieven en boeken. Op het decor danst zij “Ode aan Iboe” (Ode aan Oma) en verhaalt over haar familie uit Nederlands-Indië.

Haar werk is een overdracht aan volgende generaties, opdat de herinnering voor altijd levend blijft. Shelly Lapré: “Onze koloniale geschiedenis is een deel van onze Indische identiteit. Het heeft ons gevormd tot wie wij zijn, met alles wat erbij hoort. Het is mijn missie en passie om het verleden op positieve wijze over te dragen en beeldend zichtbaar te maken, toegankelijk voor iedereen, vooral voor jongeren. De geschiedenis van Nederlands-Indië gaat ons allemaal aan”.

——————————————————————————

KOM OP TIJD, want VOL IS VOL!